حقایقی در مورد بخاری خودرو که نمی دانید

در مقاله حقایقی در مورد بخاری خودرو که نمی دانید خواهید خواند:

مقدمه

• بخاری خودرو چیست و در کجا قرار دارد؟
• عملکرد بخاری خودرو و نحوه تولید گرما
• عملکرد سیستم بخاری در داخل کابین
• اهمیت آب موتور و سیستم خنک کننده در عملکرد بخاری
• تفاوت بخاری و کولر خودرو در مصرف انرژی
• مدت زمان مورد نیاز برای گرم شدن بخاری خودرو
  • نوع سیستم احتراق
  • دما و شرایط محیطی
  • اندازه موتور و نوع خودرو
• راهنمای روشن کردن بخاری خودرو
• بخاری با سیستم تهویه دستی
  • راه اندازی خودرو و انتظار برای گرم شدن موتور
  • تنظیم دمنده
  • تنظیم دما
  • تنظیم جهت توزیع هوا
• بخاری با سیستم تهویه اتوماتیک
  • انتخاب دمای مطلوب
  • تنظیم سرعت دمنده
  • تنظیم رطوبت هوا
• علائم خرابی بخاری خودرو
• دلایل احتمالی خرابی خودرو (6 مورد)
• نکات نگهداری و بهبود کارایی بخاری خودرو
• عملکرد بهینه بخاری خودرو را فراموش نکنید!
• سوالات متداول در مورد بخاری خودرو

با ورود فصل زمستان و کاهش دما، بخاری خودرو به یکی از مهم‌ترین اجزای خودرو تبدیل می‌شود. شاید بسیاری از رانندگان از نحوه دقیق عملکرد بخاری، دلایل گرم نشدن یا کارایی کم آن اطلاع نداشته باشند. بخاری خودرو تنها یک وسیله ساده برای گرم کردن نیست و مانند کولر خودرو، به نگهداری و توجه خاصی نیاز دارد. در این مقاله از وبسایت وایزر، به بررسی کامل فرآیند تولید گرما در بخاری خودرو، نحوه انتقال گرما به کابین، روش‌های نگهداری و عیب‌یابی بخاری، و راهکارهایی برای بهبود عملکرد آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

بخاری خودرو چیست و در کجا قرار دارد؟

بخاری خودرو یک سیستم گرمایشی است که وظیفه تأمین هوای گرم در کابین خودرو را بر عهده دارد و معمولاً در فصل‌های سرد سال برای ایجاد دمای مطبوع و جلوگیری از بخارگرفتگی شیشه‌ها استفاده می‌شود. اولین بخاری خودرو در سال ۱۸۵۶ توسط یک شرکت انگلیسی ساخته شد. ۳۷ سال بعد، در سال ۱۸۹۳، خانم مارگارت ویلکاکس (Margaret Wilcox) این ایده را توسعه داد و حق اختراع بخاری خودرو را دریافت کرد. بخاری طراحی‌شده توسط ویلکاکس ساختاری شبیه به شوفاژهای امروزی داشت. در آن زمان، آب گرم‌شده توسط موتور خودرو از طریق لوله‌هایی جریان می‌یافت که در کابین، زیر پای سرنشینان جلو قرار داشت. این جریان آب گرم باعث می‌شد دمای هوای کابین به مرور افزایش یابد. روش تولید گرما در اولین بخاری‌های خودرو، مشابه بخاری‌های امروزی بود، اما تفاوت اصلی در نحوه انتقال گرما به کابین بود.

محل قرارگیری بخاری امروزی خودرو در داخل داشبورد خودرو، معمولاً در قسمت مرکزی و زیر آن است. رادیاتور بخاری و فن بخاری در این بخش از خودرو تعبیه شده‌اند. این قسمت از داشبورد معمولاً به سیستم تهویه و گردش هوا نیز متصل است و به همین دلیل هوای گرم تولید شده به‌راحتی می‌تواند در کل کابین خودرو توزیع شود.

عملکرد بخاری خودرو و نحوه تولید گرما

بخاری خودرو از پنج بخش اصلی تشکیل شده است:

• رادیاتور بخاری
• دریچه‌های خروجی هوای گرم درون کابین
• کنترل‌های دما و تنظیمات در داخل کابین
• دریچه‌های هدایت‌کننده جریان هوا
• دمنده یا فن (Blower)

 هر کدام از این اجزا نقش مهمی در تأمین گرما و انتقال آن به فضای داخلی خودرو ایفا می‌کنند. بخاری خودرو برای گرم کردن کابین نیازی به مصرف انرژی مضاعف ندارد، بلکه از گرمای طبیعی تولیدشده توسط موتور استفاده می‌کند. این گرما ناشی از فرآیند احتراق و اصطکاک قطعات داخلی موتور است و بدون سیستم خنک‌کننده، دمای موتور می‌تواند به حدی برسد که به قطعات آن آسیب بزند. به همین دلیل، تمامی خودروها به یک سیستم خنک‌کننده مجهز هستند که شامل مایعی به نام آب موتور یا ضدیخ است. این مایع خنک‌کننده که در موتور جریان دارد، حرارت مازاد موتور را جذب می‌کند و به این ترتیب دمای موتور در حدی ایمن باقی می‌ماند.

هنگامی که ترموستات، مسیر آب گرم را در موتور باز می‌کند، این مایع گرم‌شده به دو بخش هدایت می‌شود: بخشی به رادیاتور اصلی خودرو می‌رود تا دمای آن در محیط خارج از کابین کاهش یابد، و بخش دیگری از آن به رادیاتور بخاری وارد می‌شود. رادیاتور بخاری، که درون کابین خودرو تعبیه شده، یک مبدل حرارتی کوچک است که از چندین پره و مجرا تشکیل شده است و آب گرم به جریان انداخته‌شده درون آن، باعث گرم شدن این پره‌ها و مجراها می‌شود.

عملکرد سیستم بخاری در داخل کابین

زمانی که شما بخاری خودرو را روشن می‌کنید، فن یا دمنده‌ای که پشت رادیاتور بخاری قرار دارد، شروع به کار می‌کند. این فن جریان هوای سرد بیرون یا هوای درون کابین را با عبور دادن از روی رادیاتور بخاری، گرم می‌کند و آن را از طریق دریچه‌های خروجی به داخل کابین هدایت می‌کند. به این ترتیب، هوای گرم و دلپذیر در فضای داخلی خودرو پخش می‌شود و دمای محیط کابین افزایش می‌یابد. این فرآیند به‌صورت مداوم تکرار می‌شود تا دمای کابین به حد مطلوب برسد.

اهمیت آب موتور و سیستم خنک‌کننده در عملکرد بخاری

مایع خنک‌کننده یا آب موتور، به عنوان حلقه ارتباطی اصلی برای انتقال گرما از موتور به سیستم بخاری عمل می‌کند. اگر سطح این مایع به اندازه کافی نباشد یا سیستم خنک‌کننده دچار نقصی مانند نشتی شود، بخاری نیز به خوبی کار نخواهد کرد. کاهش سطح آب موتور باعث کاهش جریان مایع خنک‌کننده درون رادیاتور بخاری می‌شود و در نتیجه، بخاری قادر نخواهد بود حرارت مناسبی را به کابین انتقال دهد. بنابراین، برای داشتن عملکرد بهینه در سیستم بخاری خودرو، لازم است سطح مایع خنک‌کننده به‌طور مرتب بررسی کنید و از عدم نشتی در سیستم خنک‌کننده مطمئن شوید.

تفاوت بخاری و کولر خودرو در مصرف انرژی

یکی از تفاوت‌های اساسی بین بخاری و کولر خودرو این است که بخاری از گرمای اضافی موتور استفاده می‌کند و نیازی به انرژی اضافی ندارد. در حالی که کولر خودرو برای ایجاد هوای خنک نیازمند کمپرسور است که به موتور فشار بیشتری وارد می‌کند و مصرف سوخت خودرو را افزایش می‌دهد. بنابراین، استفاده از بخاری در فصل زمستان، برخلاف کولر، تأثیر محسوسی بر مصرف سوخت خودرو ندارد.

مدت زمان مورد نیاز برای گرم شدن بخاری خودرو

زمان لازم برای گرم‌شدن بخاری خودرو به عوامل متعددی وابسته است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

• نوع سیستم احتراق: خودروهای قدیمی با سیستم‌های کاربراتوری، به مدت زمان بیشتری برای گرم شدن نیاز دارند، زیرا سیستم احتراق و خنک‌کننده آن‌ها ساده‌تر است و کارآمدی کمتری دارد. در این خودروها ممکن است تا 15 دقیقه زمان لازم باشد تا به دمای کافی برسند. در مقابل، خودروهای انژکتوری جدید می‌توانند در عرض 3 تا 5 دقیقه هوای گرم را وارد کابین کنند.
• دما و شرایط محیطی: در هوای بسیار سرد، دمای موتور به زمان بیشتری برای رسیدن به سطح مطلوب نیاز دارد.
• اندازه موتور و نوع خودرو: موتورهای بزرگ‌تر حرارت بیشتری تولید می‌کنند و می‌توانند سریع‌تر کابین را گرم کنند، در حالی که خودروهای کوچک‌تر با موتورهای کوچک‌تر به زمان بیشتری برای گرم شدن نیاز دارند.

راهنمای روشن کردن بخاری خودرو

بخاری خودرو به دو شکل سیستم تهویه دستی و سیستم تهویه اتوماتیک کار می‌کند. در ادامه، به مراحل روشن کردن بخاری برای هر دو نوع سیستم تهویه می‌پردازیم.

بخاری با سیستم تهویه دستی

1- راه‌اندازی خودرو و انتظار برای گرم‌شدن موتور: ابتدا خودرو را روشن کنید و چند دقیقه منتظر بمانید تا دمای آب موتور به سطح مورد نظر برسد.

2- تنظیم دمنده: برای روشن کردن بخاری، کلید تنظیم دمنده را در جهت ساعت‌گرد بچرخانید. هرچه این کلید بیشتر چرخانده شود، شدت هوای گرم ورودی به کابین افزایش می‌یابد.

3- تنظیم دما: کلید درجه حرارت را به سمت داغ (رنگ قرمز) بچرخانید. این تنظیمات، بخاری را در بالاترین درجه حرارت قرار می‌دهد.

4- تنظیم جهت توزیع هوا: برای هدایت هوای گرم به مناطق خاص در کابین مانند پاها، سرنشینان عقب یا شیشه‌ها، می‌توانید با کلید تنظیم جهت جریان هوا را کنترل کنید.

بخاری با سیستم تهویه اتوماتیک

1- انتخاب دمای مطلوب: در سیستم تهویه اتوماتیک، کافی است دمای مورد نظر خود را با استفاده از نمایشگر دیجیتال تنظیم کنید. سیستم تهویه به‌صورت خودکار دما را حفظ خواهد کرد.

2- تنظیم سرعت دمنده: اگرچه در سیستم تهویه اتوماتیک، سرعت دمنده نیز به صورت خودکار تنظیم می‌شود، اما امکان تغییر دستی آن برای ورود سریع‌تر هوای گرم به کابین وجود دارد.

3- تنظیم رطوبت هوا: اگر شیشه‌های خودرو بخار می‌گیرند، استفاده از کلید "A/C" می‌تواند به کاهش رطوبت داخل کابین کمک کند.

علائم خرابی بخاری خودرو

یکی از نشانه‌های اصلی خرابی بخاری خودرو، ناتوانی آن در گرم کردن فضای داخل کابین است. زمانی که موتور خودرو به دمای مطلوب می‌رسد و بخاری روشن می‌شود، باید بلافاصله باد گرم از دریچه‌های تهویه حس شود. در غیر این صورت، بخاری دچار مشکلی در عملکرد خود است و نیاز به بررسی دارد.

دلایل احتمالی خرابی بخاری خودرو

خرابی بخاری می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که در ادامه به شش دلیل اصلی آن می‌پردازیم.

1- ایراد در بخش‌های الکتریکی

بخاری خودرو از قطعات برقی و الکتریکی متعددی تشکیل شده است، از جمله رله بخاری، سیم‌کشی‌ها، کلید تنظیم دما و کلید روشن و خاموش کردن. خرابی هر یک از این قطعات می‌تواند منجر به عدم کارکرد صحیح بخاری شود. برای مثال، اختلال در سیم‌کشی یا قطع شدن برق‌رسانی به بخاری ممکن است سبب کار نکردن کامل آن شود.

2- خرابی فن بخاری

فن بخاری نقش مهمی در پخش گرما به داخل کابین دارد. اگر فن بخاری دچار مشکل شود، باد گرم از دریچه‌ها وارد کابین نمی‌شود و در نتیجه بخاری نمی‌تواند محیط داخل خودرو را گرم کند. این خرابی ممکن است ناشی از سوختن موتور فن یا ایرادات برقی مانند خرابی سیم‌کشی و متعلقات برقی باشد.

3- گرفتگی یا خرابی رادیاتور بخاری

رادیاتور بخاری وظیفه انتقال حرارت از مایع خنک‌کننده به هوای وارد شده به کابین را دارد. رادیاتور از مسیرهای باریک برای عبور آب تشکیل شده است و اگر مایع خنک‌کننده موتور آلوده باشد، این مسیرها ممکن است به مرور زمان دچار گرفتگی شوند. این موضوع باعث می‌شود بخاری به درستی کار نکند و دمای مطلوب را تامین نکند.

4- وجود هوا در سیستم خنک‌کننده موتور یا کاهش آب رادیاتور

گردش مایع خنک‌کننده با فشار مناسب یکی از عوامل مهم در عملکرد بخاری است. اگر به هر دلیل مقدار آب رادیاتور کاهش یابد یا سیستم خنک‌کننده موتور هوا بگیرد، بخاری خودرو به درستی عمل نمی‌کند. این مشکلات ممکن است ناشی از خرابی‌های دیگر مانند واشر سرسیلندر باشد.

5- خرابی یا ضعف واترپمپ

واترپمپ وظیفه گردش مایع خنک‌کننده را به عهده دارد و اگر دچار خرابی شود، آب رادیاتور به طور مناسب در مدار جریان نمی‌یابد. در نتیجه، دمای کافی در رادیاتور بخاری تولید نمی‌شود و بخاری نمی‌تواند به درستی محیط کابین را گرم کند.

6- خرابی ترموستات

ترموستات با کنترل جریان مایع خنک‌کننده، اجازه می‌دهد تا دمای آن به حد مطلوب برسد و سپس مسیر را برای عبور آب باز می‌کند. اگر ترموستات خراب شود و در وضعیت باز بماند، مایع خنک‌کننده همواره در دمای پایین‌تر قرار می‌گیرد و بخاری نمی‌تواند گرمای کافی را به کابین وارد کند.

این دلایل اصلی می‌توانند به شما کمک کنند تا علت مشکل بخاری خودروی خود را بهتر شناسایی کنید. در صورتی که با هر یک از این نشانه‌ها مواجه شدید، توصیه می‌شود به تعمیرکار متخصص مراجعه کنید تا ایراد دقیقاً تشخیص داده شود و در سریع‌ترین زمان ممکن برطرف شود.

 نکات نگهداری و بهبود کارایی بخاری خودرو

برای بهبود کار بخاری، به موارد زیر دقت کنید:

• هر چند وقت یک‌بار سطح و وضعیت مایع خنک‌کننده را چک کنید. استفاده از ضدیخ مناسب فصل و جایگزین کردن آب موتور در صورت نیاز می‌تواند عملکرد بخاری را بهبود ببخشد.
• دمنده و رادیاتور بخاری نیز مانند هر قطعه‌ای به سرویس دوره‌ای نیاز دارند. تمیز کردن رادیاتور از رسوبات و بررسی عملکرد صحیح دمنده از جمله مواردی است که به کارایی بخاری کمک می‌کند.
• خودروهای قدیمی معمولاً رادیاتور بخاری با جنس مس یا برنج دارند که رسانایی حرارتی کمتری دارند. در صورت امکان، جایگزین کردن آن‌ها با رادیاتور آلومینیومی می‌تواند بهبود قابل توجهی در گرم‌شدن کابین ایجاد کند.
• در هوای سرد، بخار گرفتن شیشه‌ها به‌دلیل اختلاف دما و رطوبت می‌تواند آزاردهنده باشد. با روشن کردن سیستم تهویه و فعال کردن دکمه "A/C"، می‌توان رطوبت کابین را کنترل کرد.
• بهتر است قبل از خاموش ‌کردن خودرو، هوای وارد شده از طریق فن به اتاق خودرو را ببندید و درجه تنظیم حرارت را روی قسمت آبی قرار دهید. در این حالت، از هدر رفتن دمای موتور جلوگیری می‌شود و کمک می‌کند که در روز بعد، بخاری خودرو زودتر گرم شود.

 عملکرد بهینه بخاری خودرو را فراموش نکنید!

بخاری خودرو اگرچه به ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما با توجه به تکنولوژی و اجزای مختلفی که در آن به‌کار رفته است، به دانش و نگهداری خاصی نیاز دارد. از مدیریت صحیح آب موتور تا سرویس دوره‌ای رادیاتور و دمنده، همه این عوامل در عملکرد صحیح و سریع بخاری نقش دارند.

سوالات متداول درباره بخاری خودرو

چرا بخاری خودرو بوی بد می‌دهد؟

یکی از دلایل آن می‌تواند مربوط به درزبندی نامناسب پوسته فن باشد. برای رفع این عیب باید همه واشرها و درزها را بررسی کنید. پیچ‌ها را دوباره سفت کرده و از درز هوا مطمئن شوید. علت دیگر بوی نامطبوع بخاری ماشین مربوط به نشت آب از رادیاتور بخاری است. برای رفع این مسئله در ابتدا باید شلنگ‌های ورودی به سیستم را بررسی کنید، سپس رادیاتور را جداگانه تست کرده تا از سوراخ نبودن آن مطمئن شوید.

آب رادیاتور را به چه صورت می‌توان ترکیب کرد؟

آب رادیاتور در موتور و مسیرهای مختلف آن در گردش است. آب معمولی املاح زیادی دارد که باعث گرفتگی این مسیرها می‌شود. هرگونه گرفتگی مسیرهای فلزی و پلاستیکی موتور می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به همین دلیل بهتر است به‌جای آب معمولی از آب مقطر که بدون املاح است استفاده شود. همچنین می‌توان از مایع ضدیخ-ضد‌جوش به همراه آب مقطر در رادیاتور استفاده کرد. این مایع کمک می‌کند که آب رادیاتور در زمستان یخ نزند و در تابستان هم به دمای جوش نرسد. البته نسبت ترکیب این دو مایع بستگی به منطقه جغرافیایی محل زندگی شما دارد و می‌تواند متغیر باشد.

آب رادیاتور یا مایع خنک کننده چیست؟

به مایعی که درون رادیاتور خودرو می­ریزند، آب رادیاتور گفته می‌شود. این مایع نقش تنظیم‌ کننده حرارت موتور را دارد. زمانی که حرارت موتور از حد مشخصی بالاتر رود، خطرساز می‌شود. اگر هم پایین‌تر از حد مجاز باشد، موجب می‌شود که قطعات موتور به‌ویژه بخاری خودرو به‌خوبی کار نکنند و خودرو دچار نقص فنی شود. به همین دلیل عملکرد موتور خودرو کاهش پیدا می‌کند.